Neuron Specific Enolase , Serum (NSE)

انولاز یک آنزیم گلیکولیتیک است که باعث تبدیل فسفوگلیسرات به فسفوانول پیرووات می شود. آنزیم انولاز در بافت های مختلف بدن به شکل ایزوآنزیم های مختلف وجود دارد. این آنزیم بصورت همودایمر و یا هترودایمر از 3 نوع منومر مختلف (آلفا - بتا - گاما) تشکیل شده است. انولاز اختصاصی نورون ها که انولاز غالب در بافت های عصبی می باشد، بصورت همودایمری از ایزوفرم گاما می باشد. سطح این نوع از آنزیم در سایر بافتهای غیرعصبی بجز گلبول های قرمز بسیار پایین و قابل چشم پوشی است.
نیمه عمر بیولوژیکی NSE در مایعات بدن در حدود 24 ساعت می باشد. به دلیل اختصاصی بودن این آنزیم برای بافت عصبی ، غلظت سرمی و بطور معمول غلظت آن در مایع مغزی-نخاعی (CSF) در بیماری هایی که با تخریب سریع نورون ها در ارتباط است ، افزایش می یابد.
بنابراین اندازه گیری NSE در سرم و یا در CSF می تواند در شناسایی اختلالات مختلف که با تخریب نورون ها در ارتباط است کمک کننده باشد.
معمول ترین کاربرد اندازه گیری NSE در تشخیص زوال عقل (dementia) می باشد که در آن افزایش سطح این آنزیم در CSF به نفع تشخیص نوع سریع و پیشرونده dementia می باشد. که این حالت به عنوان مثال در بیماری Creut - zfeldt - Jacob دیده می شود.NSE  هم چنین بطور متداول در تومورهای مشتق شده از تاج عصبی (neural-crest) افزایش نشان می دهد.
درحدود %70 از بیماران مبتلا به Smal Cell Lung Carcinoma دارای سطوح افزایش یافته ای از NSE در سرم خود در هنگام تشخیص می باشند و %90 این افراد در مراحل پیشرفته بیماری دارای سطوح بالاتر از حد طبیعی از NSE در سرم خود هستند.
سایر تومورهای نورواندوکرین با بیان مقادیر متناوب از NSE، شامل کارسینوئیدها ( درحدود %60 موارد)، تومور سلولهای جزیره ای ( درحدود %40 موارد) و نوروبلاستوماها (با مقدار شیوع نامشخص) می باشند.
مقادیر NSE در تومورهای ترشح کننده NSE با حجم تومور و میزان فعالیت متابولیک تومور ارتباط مستقیمی دارد. بنابراین سطوح بسیار بالای این آنزیم می تواند با پیش آگهی بد همراه باشد. کاهش سطح این آنزیم و هم چنین افزایش آن به ترتیب با از بین رفتن و عود دوباره تومور مرتبط می باشد.
 

مقادیر طبیعی براساس نوع کیت و روش مورد استفاده ممکن است متفاوت باشد.

بهترین کاربرد اندازه گیری NSE در سرم، پیگیری بیماران مبتلا به تومور با خاصیت تولید و ترشح NSE می باشد. با درمان مناسب این تومورها سطح NSE بایستی با یک نیمه عمر 24 ساعته کاهش یابد.
افزایش مداوم و پایدار NSE در غیاب سایر دلایل بیانگر تومور پایدار می باشد. افزایش سطوح می تواند نشان دهنده گسترش تومور و یا عود مجدد تومور پس از درمان باشد.
در بیمارانی که دارای یک توده در ریه می باشند و یا دارای بدخیمی های منتشره بدون منشأ مشخص و یا دارای علائم نشان دهندۀ بیماری پارانئوپلاستیک بدون وجود تومور قابل تشخیص می باشند، افزایش NSE بیانگر کارسینومای سلول کوچک ریه می باشد.
در بیمارانی که مشکوک به کارسینوئید، تومور سلول جزیره ای، و یا نوروبلاستوما هستند، در صورتیکه افزایش قابل توجهی در مارکرهای اولیه توموری نشان ندهند، افزایش  NSEدر سرم می تواند در تشخیص بیماری کمک کننده باشد.
افزایش سطح سرمی NSE در افرادیکه دچار کما شده اند می تواند با پیش آگهی بد همراه باشد، هرچند که تا کنون الگوریتم مشخصی برای این مورد تعریف نشده است. این اندازه گیری بایستی در کنار سایر مارکرهای پیش بینی کننده کما تفسیر شود.
 

نتایج مربوط به سطح NSE بایستی حتماً در کنار علائم بالینی بیمار مورد تفسیر قرار بگیرد.
به دلیل مقدار بالای NSE در گلبول های قرمز هرگونه همولیز در نمونه جمع آوری شده سبب افزایش کاذب سطح سرمی این آنزیم می شود.
درمان با داروهای مهارکننده پمپ پروتون، کم خونی همولیتیک، نارسایی کبدی، و نارسایی کلیوی می توانند سبب افزایش کاذب سطح NSE در سرم شوند.
زمانیکه NSE برای تشخیص اختلالات نورولوژیک مورد استفاده قرار می گیرد، تومورهای ترشح کننده NSE می توانند سبب نتایج مثبت کاذب شوند.
از آنجائیکه مقادیر NSE بر اساس روش مورد استفاده ممکن است متفاوت باشد، بنابراین پیش نهاد می شود که برای پیگیری درمان و مانیتور کردن بیماران، از یک روش در مراحل مختلفِ اندازه گیری استفاده شود.
همانند سایر روش های ایمونومتریک اندازه گیری این آنزیم می تواند در حضور مقادیر بسیار بالای آنزیم نتایج منفی کاذب داشته باشد (Hook effect) هم چنین حضور اتوآنتی بادی علیه NSE و حضور آنتی بادی هتروفیل در سرم بیمار می تواند سبب نتایج اشتباه در آزمایش شود.
 

1.    Burghuber OC, Worofka B, Schernthaner G, et al: Serum neuron-specific enolase is a useful tumor marker for small cell lung cancer. Cancer. 1990;65:1386-1390.

2.    Lamberts SW, Hofland LJ, Nobels FR: Neuroendocrine tumor markers. Front Neuroendocrinol. 2001;22:309-339.

3.    Aksamit AJ, Preissner CM, Homburger HA: Quantitation of 14-3-3 and neuron-specific enolase proteins in CSF in Creutzfeldt-Jacob disease. Neurology. 2001;57:728-730.

4.    Riley RD, Heney D, Jones DR, et al: A systematic review of molecular and biological tumor markers in neuroblastoma. Clin Cancer Res. 2004;10;4-12.

5.    Portela-Gomes GM, Hacker GW, Weitgasser R: Neuroendocrine cell markers for pancreatic islets and tumors. Appl Immunohistochem Mol Morphol. 2004;12:183-192.

6.    Wijdicks EFM, Hijdra A, Young GB, Bassetti CL, Wiebe S, Quality Standards Subcommittee of the American Academy of Neurology: Practice parameter: prediction of outcome in comatose survivors after cardiopulmonary resuscitation (an evidence-based review). Neurology. 2006;67:203-210.

7.    Huang L, Zhou JG, Yao WX, et al: Systematic review and meta-analysis of the efficacy of serum neuron-specific enolase for early small cell lung cancer screening. Oncotarget. 2017;8(38):64358–64372.

8.    Cheng F, Yuan Q, Yang J, Wang W, Liu H: The prognostic value of serum neuron-specific enolase in traumatic brain injury: systematic review and meta-analysis. PLoS One. 2014;Sep 4;9(9):e106680.