Antimullerian Hormone (AMH)

هورمون Antimullerian (AMH) که به عنوان ماده مهارکنندۀ ذخیره تخمدان نیز شناخته می شود، یک هورمون گلیکوپروتئینی از خانواده TGF-β می باشد. این هورمون توسط سلولهای سرتولی (Sertoli cells) در بیضه بیماران مذکر و توسط سلولهای گرانولوزای (granulosa cells) تخمدان بیماران مؤنث تولید می شود. تولید این هورمون در جنس مذکر در دوره جنینی سبب جلوگیری از تشکیل مجاری تخمدان شده و در نتیجه سبب شکل گیری مجرای تولید مثلی مردانه می شود. در غیاب این هورمون مجرای تخمدان شکل می گیرد و باعث توسعه و شکل گیری مجرای تولید مثلی در زنان می شود.
غلظت AMH درجنس مذکر تا سن 2 سالگی افزایش می یابد و پس از آن شروع به کاهش می کند و در زمان بلوغ کاهش بسیار شدیدی پیدا می کند. در جنس مؤنث غلظت AMH در هنگام تولد بسیار پایین می باشد و پس از بلوغ شروع به افزایش می کند و پس از آن با افزایش سن شروع به کاهش می کند و در دورۀ یائیسگی غیرقابل تشخیص می شود.
درجنس مؤنث، AMH به عنوان یک مارکر ذخیرۀ تخمدان مورد استفاده قرار می گیرد. در این موارد هورمون AMH با ذخایر اولیه فولیکولی ارتباط مستقیم دارد ولی با سن ارتباط غیر مستقیم دارد و می تواند میزان پاسخ تخمدان را پس از درمان ناباروری پیش بینی کند. هم چنین می تواند تا حدی، زمان شروع یائیسگی را پیش بینی کند.
برخلاف سایر مارکرهای ذخیره تخمدان که دارای نوسانات شدید در طول دورۀ قاعدگی می باشند، غلظت AMH در طول این دوره نسبتا ثابت باقی می ماند.
زنانی که دارای غلظت بالاتری از AMH هستند پاسخ بهتری به تحریک تخمدان می دهند و تمایل به تولید تخمک های بیشتری دارند، در مقایسه با زنانی که دارای غلظت های پایین و یا غیرقابل اندازه گیری از AMH هستند.
در زنانی که دارای خطر بالا برای سندرم تحریک تخمدان (Ovarian Hyperstimulation Syndrome) هستند پس از تجویز گنادوتروپین سطح هورمون AMH به شدت افزایش پیدا می کند. هم چنین در بیماران مبتلا به سندرم تخمدان پلی سیستیک (Polycystic Ovarian Syndrome) به دلیل حضور تعداد زیادی از فولیکول های کوچک سطح AMH افزایش پیدا می کند.
آزمایش اندازه گیری AMH به طور معمول برای بررسی وجود بیضه و عملکرد آن در نوزادانی که دارای جنسیت مشخصی نیستند و هم چنین برای افتراق بین Cryptorchidism (عدم بیرون زدگی بیضه) و Anorchia (عدم وجود بیضه) در نوزادان مذکر استفاده می شود.
غلظت سرمی AMH در برخی از بیماران مبتلا به تومورهای سلولهای گرانولوزای تخمدان افزایش می یابد.
علاوه بر AMH سایر آزمایشات مرتبط برای تشخیص و پیگیری این بیماران شامل آزمایشات زیر می باشد :
1- Inhibin A
2- Inhibin B
3- Estradiol
4-  CA-125
 

Females: 
8 weeks>: <0.02 - 0.49 ng/ml
10 years>: 0.05 - 10.40 ng/ml
11-20 years: 0.62 - 11.00 ng/ml
21-30 years: <0.02 - 10.39 ng/ml
31-40 years: 0.14 - 10.40 ng/ml
41-50 years: <0.02 - 6.35 ng/ml
51 years<: <0.02 - 0.39 ng/ml

Males: 
3 days>: 25.9 - 69.1 ng/ml
3 months>: 24.22 - 275.46 ng/ml
1-11 years: 38.25 - 332.40 ng/ml
12-20 years: 1.12 - 143.64 ng/ml
20 years<: 0.59 - 17.71 ng/ml
 

زنانی که در دوران یائیسگی هستند و زنانی که به هر علتی دچار نارسایی زودتر از موعد تخمدان هستند (به عنوان مثال پس از شیمی درمانی) دارای سطوح بسیار پایینی از AMH هستند. هر چند که درحال حاضر غلظت مناسب از AMH برای پیش بینی پاسخ به IVF هنوز مشخص نشده است، اما این اصل مورد پذیرش قرار گرفته است که غلظت AMH اگر در محدوده دوران یائیسگی و قبل از آن باشد نشان دهنده ذخیره بسیار کم و یا فقدان ذخیره تخمدان می باشد و بسته به سن بیمار به احتمال زیاد تحریک تخمدان در این بیماران بدون پاسخ می ماند.
اندازه گیری مقدار AMH می تواند به عنوان جایگزین روش Antral Follicle Count (AFC) در روز 2 تا 4 دورۀ قاعدگی، برای بررسی ذخیره تخمدان مورد استفاده قرار بگیرد.
تحریک کنترل شده تخمدان با تجویز گنادوتروپین یک مرحله ضروری در روش IVF می باشد. ارزیابی مقدار AMH در میزان پاسخ دهی بیمار به تحریک طی IVF کمک کننده می باشد.
در بیماران با سندرم تخمدان پلی سیستیک، غلظت AMH ممکن است 2 تا 5 برایر محدودۀ طبیعی برای سن بیمار باشد که این غلظت می تواند پیش بینی کننده قاعدگی های نامنظم و عدم تخمک گذاری باشد.
در نوزادان با جنسیت نامشخص مقادیر بالای  AMHمی تواند نشان دهندۀ Cryptorchidism باشد در حالیکه عدم حضور AMH نشان دهندۀ Anorchia و یا نقص عملکردی می تواند باشد.
در بیماران مبتلا به سندرم Klinefelter، غلظت سرمی AMH تا دورۀ بلوغ در محدودۀ طبیعی است و پس از دوره بلوغ غلظت AMH کاهش غیر طبیعی و شدید پیدا می کند و ممکن است غیرقابل تشخیص شود.
علائم بالینی در تأخیر بلوغ و Congenital Hypogonadotropic Hypogonadism (HH) بسیار شبیه یکدیگر است و سطح گنادوتروپین و تستوسترون در پسران قبل از سن بلوغ بسیار پایین است بنابراین اندازه گیری سطح AMH در افتراق این دو بیماری می تواند کمک کننده باشد.
در بیماران مبتلا به Congenital HH ، غلظت AMH به شدت پایین است در حالی که در تأخیر بلوغ غلظت این هورمون در محدودۀ طبیعی قبل از بلوغ است. تومورهای سلول گرانولوزای تخمدان ممکن است AMH و Inhibin A – B ترشح کنند. افزایش سطوح این مارکرها می تواند بیانگر وجود چنین بدخیمی در زنانی که توده تخمدانی دارند، باشد. سطوح این مارکرها پس از درمان موفق بایستی کاهش پیدا کند. افزایش مجدد پس از درمان نشانگر عود تومور و پیشروی تومور می باشد.
 

غلظت های بالای 30 ng/mL از بیوتین ممکن است با نتایج آزمایش تداخل ایجاد کند. بیماران بایستی از 12 ساعت قبل از آزمایش از مصرف بیوتین خودداری نمایند.
برخی داروها مانند Cetrotide ، Ovitrelle ، Endometrin (progesterone) ، Follistatin با نتایج آزمایش تداخل ایجاد می کند. برای انجام آزمایش AMH بایستی 2-1 هفته از مصرف این داروها اجتناب کرد.
نتایج آزمایش AMH بایستی حتماً درکنار تاریخچه بالینی بیمار مورد ارزیابی قرار بگیرد.
اگر AMH به عنوان یک تومور مارکر مورد ارزیابی قرار بگیرد، نتایج آن به تنهایی نبایستی برای تصمیم گیری درمورد حضور یا عدم حضور بدخیمی مورد استفاده قرار بگیرد.
 

1.    Jacobs MH, Reuter LM, Baker VL, et al: A multicentre evaluation of the Elecsys anti-Mullerian hormone immunoassay for prediction of antral follicle count. Reprod Biomed Online. 2019 May;38(5):845-852.

2.    Anckaert E, Denk B, He Y, Torrance HL, Broekmans F, Hund M: Evaluation of the Elecsys anti-Mullerian hormone assay for the prediction of hyper-response to controlled ovarian stimulation with a gonadotrophin-releasing hormone antagonist protocol. Eur J Obstet Gynecol Reprod Biol. 2019 May;236:133-138.

3.    Bedenk J, Vrtacnik-Bokal E, Virant-Klun I: The role of anti-Mullerian hormone (AMH) in ovarian disease and infertility. J Assist Reprod Genet. 2020 Jan;37(1):89-100.

4.    Xu HY, Zhang HX, Xiao Z, Qiao J, Li R: Regulation of anti-Mullerian hormone (AMH) in males and the associations of serum AMH with the disorders of male fertility. Asian J Androl. 2019 Mar-Apr;21(2):109-114.

5.    Grinspon RP, Bergada I, Rey RA: Male hypogonadism and disorders of sex development. Front Endocrinol (Lausanne). 2020 April15; 11:211.

6.    Shankar RK, Dowlut-McElroy T, Dauber A, Gomez-Lobo V: Clinical utility of anti-Mullerian hormone in pediatrics. J Clin Endocrinol Metab. 2022 Jan 18;107(2):309-323. doi: 10.1210/clinem/dgab687.