آزمایشگاه پاتوبیولوژی دکتر دانشبد

تست غربالگری برای ارزیابی اختلالات خونریزی دهنده
پیگیری درمان با داروهای ضدپلاکتی
روش استاندارد طلایی برای بررسی فعالیت پلاکتی

روش انجام آزمایش :
Light Transmission Aggregometry (LTA)

نمونه مورد نیاز :
نمونه خون کامل جمع آوری شده در ضدانعقاد سیترات سدیم 3.2 درصد با نسبت 1⁄9 ( 1قسمت ضدانعقاد + 9 قسمت خون کامل )

پلاکت ها به عنوان یکی از ارکان ضروری در هموستاز طبیعی، خونریزی و ترومبوز می باشند. این فعالیت های پلاکت از طریق همکاری با سایر سلول ها از جمله سلول های اندوتلیال عروق و سلول های ماهیچه های صاف انجام می گیرد. که درنهایت می تواند در ترمیم و انقباض عروق و هم چنین مشارکت در پروسه های دفاعی بدن و رشد و متاستاز تومور نقش داشته باشد.
روش های آزمایشگاهی ارزیابی عملکرد پلاکتی ( Platelet Function Test ) قادر به شناسایی هرگونه تداخل و اختلال در فعالیت های پلاکتی است که بطور مستقیم با پروسه های هموستاتیک در ارتباط است.
هموستاز اولیه به دنبال ارتباط پلاکت ها با دیواره عروق آغاز می شود. در ناحیه آسیب دیده عروق، پلاکت ها به سرعت پاسخ عملکردی خود را در چندین مرحله انجام می دهند. این مراحل شامل فعال شدن (Activation)، چسبندگی (Adhesion)، تجمع (Aggregation)، آزادسازی گرانول ها، در معرض قرار دادن فسفولیپیدهای سطحی برای فعالیت فاکتورهای انعقادی و انقباض لخته (Clot retraction) می باشد.
پیشرفت این فعالیت ها توسط پلاکت ها سبب شکل گیری پلاک های هموستاتیک و انسداد عروق آسیب دیده و جلوگیری از خونریزی می شود.
زمانیکه تعداد پلاکت ها کاهش پیدا کند و یا نقصانی در هر یک از عملکردهای گفته شده پلاکتی وجود داشته باشد، سبب افزایش خطر خونریزی می شود. هم چنین هرگونه افزایش غیرطبیعی در عملکرد و شمارش پلاکت ها می تواند سبب افزایش خطر ترومبوز عروقی می شود. بویژه اینکه پلاکت های فعال شده می توانند به پلاک های آرترواسکلروتیک آسیب دیده متصل شوند و تجمع پیدا کنند و سبب انسداد عروقی و در نهایت شوک و یا انفارکتوس قلبی شوند که به عنوان دو عامل اصلی مرگ و میر در دنیا به شمار می روند.
عوامل مختلف اکتسابی و ارثی وجود دارند که می توانند باعث اختلال فعالیت پلاکتی در هر یک از مراحل عملکردی شوند و شناسایی این عوامل برای جلوگیری از بروز اختلالات خونریزی دهنده و یا ترومبوتیک بسیار کمک کننده است.
تاکنون روش های آزمایشگاهی مختلفی برای بررسی اختلالات عملکردی پلاکت ها معرفی شده است، امّا بررسی فعالیت پلاکت ها به روش Light Transmission Aggregometry به عنوان روش استاندارد طلایی برای این منظور می باشد. در واقع، در این روش با اضافه کردن آگونیست های مختلف به نمونه پلاسمای غنی از پلاکت بیماران، اطلاعات زیادی را می توان از مسیرهای مختلف فعالیت پلاکتی به دست آورد.
براساس نحوۀ پاسخ پلاکت ها به آگونیست های مختلف می توان بسیاری از اختلالات پلاکتی را شناسایی کرد.
از جمله اختلالات مهم قابل شناسایی شامل موارد زیر می باشد:
- ترومباستنی گلانزمن (نقص در گیرنده IIb⁄IIIa پلاکتی)
- سندرم برنارد- سولیر (نقص در گیرنده Ib⁄IX پلاکتی)
- نقص گیرنده کلاژن (GPVI ، GPIa⁄IIa)
- سندرم پلاکت خاکستری (نقص گرانول های آلفای پلاکتی)
- بیماری فون ویلبراند نوع پلاکتی (جهش در گیرنده GPIb پلاکتی)
- بیماری فون ویلبراند نوع 2B
- نقص ترشحی پلاکت ها (نقص در ترشح محتویات گرانولهای متراکم پلاکتی)
- نقص گرانولهای متراکم پلاکتی
- سندرم اسکات
- نقص عملکردی پلاکت به دنبال مصرف Aspirin & NSAIDs
- اختلال عملکردی پلاکت به دنبال مصرف داروهای مهارکننده ADP مانند Clopidogrel

تجمع مناسب پلاکت ها در پاسخ به آگونیست های مختلف

در جدول زیر لیستی از بیماری های مختلف و نحوه پاسخ دهی به آگونیست های مختلف نشان داده شده است.

Disorder	Defect	Platelet count	Blood Film	ADP [2μM]	ADP [5-10 μM]	Collagen [1 μg/mL]	AA [100 μM ]	Adrenaline [10 μM ]	Ristocetin [1.2 mg/mL]	Ristocetin [0.5 mg/mL	Thrombin [0.2 U/mL]
Normal	None	Normal [150-400 x 10⁹/L	No abnormality	Primary and secondary wave aggregation seen	Secondary wave aggregation only	Normal	Normal	Normal	Normal	Absent
Glanzmann's Thrombasthenia [see comments]	Defect in GpIIb/IIIa receptor	Normal	No abnormality	Absent	Absent	Absent	Absent	Absent	Normal [maximal light transmission is decreased]	Absent	Absent
Bernard Soulier Syndrome [see comments]	Defect in GpIb-V-IX receptor	Reduced	MPV ↑ Giant platelets Thrombocytopaenia	Normal	Normal	Normal	Normal	Normal	Absent	Absent	Normal
Velocardiofacial Syndrome	*Chromosomal deletion of 22q11.2 including the GpIb beta* gene**	May be reduced	MPV ↑ Giant platelets Thrombocytopaenia	Normal	Normal	Normal	Normal	Normal	Absent	Absent	Normal
Aspirin & NSAIDs	Inhibit Cyclooxygenase [COX-1]	Normal	No abnormality	Primary wave only [Absent second wave]	Primary wave only [Absent second wave]	Decreased or absent	Absent	Decreased	Normal	Absent
Cyclooxygenase Deficiency [COX-1] & defects in Thromboxane synthesis [Similar to Aspirin]	COX-1 deficiency .Leads to defective TxA₂ generation	Normal	No abnormality	Primary wave only [Absent second wave]	Primary wave only [Absent second wave]	Decreased or absent	Absent	Decreased	Normal	Absent
Gp1a/IIa&GpVI deficiency [Collagen receptor deficiency]	Defect in the platelet collagen receptor	Normal	Normal	Normal	Normal	Absent	Normal	Normal	Normal	Absent	Normal
Gray Platelet Syndrome [a-granule deficiency]	Deficiency of α-granules	Often decreased	Platelets appear gray in colour - sometimes referred to as platelet 'ghosts' Large platelets	Normal or decreased	Normal or decreased	Variable but usually decreased	Normal	Normal	Normal	Absent	Decreased/Absent
2B VWD	Dysfunctional VWF protein	Decreased	Thrombocytopaenia	Normal	Normal	Normal	Normal	Normal	Normal	Increased	Normal
Platelet-type VWD	Mutation in the GpIb receptor	Decreased	Thrombocytopaenia	Normal	Normal	Normal	Normal	Normal	Normal	Increased	Normal
Dense Granule Deficiency	Defect in dense granules	Normal	Usually normal	Normal	Absent	Decreased	Normal	Absent secondary wave	Primary Wave Only	Absent	Normal or decreased
Secretion Defect	Dense granules are present but not released	Normal	Usually normal	Normal	Absent	Decreased	Normal	Absent secondary wave	?? Primary Wave Only	Absent	Normal or decreased
Scott Syndrome	Defect in platelet procoagulant activity characterised by impaired transmembrane migration of procoagulant phosphatidylserin	Normal	Normal	Normal	Normal	Normal	Normal	Normal	Normal	Absent	Normal
ADP antagonists e.g. Clopidogrel ADP receptor [P2Y₁₂] abnormality	Inhibition of the ADP receptor	Normal	Normal	Absent	Absent	Normal	Normal	Normal	Normal	Absent	Normal
Signal Transduction Disorders	Multiple - poorly defined	Normal	Normal	Primary wave only [Absent second wave]	Primary wave only [Absent second wave]	Decreased	???	???	Normal	Absent
Myeloproliferative Disorders		Decreased or increased		Inconsistent findings	Inconsistent findings	Inconsistent findings	Inconsistent findings	Inconsistent findings	Inconsistent findings	Absent	Inconsistent findings
Uraemia	Acquired SPD	May be decreased		Normal	Decreased	Normal or decreased	Normal or decreased	Decreased	Normal or decreased	Absent	Normal or decreased
Liver Disease	Multiple	May be decreased	May show Thrombocytopaenia	Primary wave only [Absent second wave]	Primary wave only [Absent second wave]	Decreased		Primary wave only [Absent second wave]	Normal or decreased	Absent	Decreased
DIC	Multiple	May be decreased	May show Thrombocytopaenia	Decreased	Decreased	Decreased	Decreased	Decreased	Decreased	Absent	Decreased
Cardio-Pulmonary Bypass	Acquired SPD	May be decreased	May show Thrombocytopaenia	May be decreased	May be decrease	May be decreased	May be decreased	May be decreased	Decreased	Absent	May be decreased

- پلاکت ها سلولهای بسیار حساسی می باشند و نمی توانند به سرعت طی آماده سازی نمونه پلاسمای غنی از پلاکت Platelet Rich Plasma ( PRP ) فعال شوند و سبب نتایج کاذب در آزمایش شود. بنابراین پیشنهاد می شود که نمونه تا قبل از 4 ساعت از زمان نمونه گیری برای بررسی آماده سازی شود.
- نمونه های خون جمع آوری شده برای این آزمایش بایستی در دمای اتاق نگهداری شود زیرا سرد شدن پلاکت ها سبب فعال شدن آن ها می شود.

. Duke WW. The relation of blood platelets to haemorrhagic disease. Description of a method for determining the bleeding time and the coagulation time and report of three cases of haemorrhagic disease relieved by blood transfusion. JAMA : The Journal of the American Medical Association. 1910; 55: 1185-92.

2. Born GV. Aggregation of blood platelets by adenosine diphosphate and its reversal. Nature. 1962; 194: 927-9.

3. Remuzzi, G., et al., Platelet hyperaggregability and the nephrotic syndrome. Thromb Res, 1979. 16(3-4): 345-54.

4. Lages, B. and H.J. Weiss, Biphasic aggregation responses to ADP and epinephrine in some storage pool deficient platelets: relationship to the role of endogenous ADP in platelet aggregation and secretion. Thromb Haemost, 1980. 43(2): 147-53.

5. Guidelines on platelet function testing. BSH Guidelines.

6. Lages, B. and H.J. Weiss, Heterogeneous defects of platelet secretion and responses to weak agonists in patients with bleeding disorders. Br J Haematol, 1988. 68(1): 53-62.

7. Hardisty, R.M., Disorders of platelet secretion. Baillieres Clin Haematol, 1989. 2(3): 673-94.

Platelet Function Test (Platelet Aggregometry)