Prothrombin Time (PT)

پروترومبین یک نوع پروتئین پلاسمایی با وزن مولکولی 68700 دالتون می باشد. این پروتئین یک نوع پروتئین ناپایدار می باشد که می تواند به راحتی به اجزای کوچکتر تجزیه شود که یکی از این اجزای کوچک ترومبین می باشد.
پروترومبین بطور مداوم توسط کبد سنتز می شود و در نقاط مختلف بدن برای انعقاد خون مورد استفاده قرار می گیرد. اگر کبد قادر به سنتز این پروتئین نباشد غلظت پروترومبین به کمتر از مقدار مورد نیاز برای انجام فعالیت های انعقادی در بدن می رسد. به منظور فعالیت طبیعی فاکتورهای انعقادی از جمله پروترومبین به ویتامین K نیاز می باشد. بنابراین هم کمبود ویتامین K و هم نقص عملکرد کبد می توانند سبب کاهش پروترومبین فعال شوند که می تواند منجر به افزایش تمایل به خونریزی شود.
آزمایش زمان پروترومبین به عنوان یک روش غربالگری جهت شناسایی نقص مادرزادی و یا اکتسابی فاکتورهای مسیر خارجی انعقاد مورد استفاده قرار می گیرد. از علل اکتسابی نقص فاکتورهای انعقادی مسیر خارجی می توان به بیماری های کبدی، کمبود ویتامین K و یا حضور مهارکننده های انعقادی اشاره کرد.
مهارکننده ها می توانند به صورت مهارکننده های اختصاصی فاکتورهای انعقادی و یا مهارکننده های انعقادی لوپوسی (مانند آنتی بادی های ضدفسفولیپیدی) و یا مهارکننده های غیراختصاصی زمان پروترومبین (مانند ایمونوگلوبولین های منوکلونال و مقادیر بالای محصولات ناشی از تخریب فیبرین) باشند.
آزمایش پلاسمای مخلوط (mixing study) با پلاسمای طبیعی می تواند در ارزیابی اولیه علت طولانی شدن آزمایش زمان پروترومبین کمک کننده باشد.
از آنجا که فاکتورهای بافتی (Tissue factor) موجود در کیت های مختلف ممکن است دارای فعالیت متفاوتی باشند، نتایج آزمایش PT ممکن است بسته به نوع فاکتور بافتی مورد استفاده در کیت متفاوت باشد. با محاسبه International Normalized Ratio (INR) می توان نتایج به دست آمده از آزمایش های PT توسط کیت های مختلف را یکسان سازی کرد. بنابراین برای پیگیری وضعیت انعقادی بیماران پس از مصرف داروهای خوراکی انعقادی مانند وارفارین یا کومادین از این پارامتر استفاده می شود تا نتایج بیمار تحت تأثیر نوع کیت مورد استفاده در آزمایشگاه قرار نگیرد.
داروی وارفارین از فعال شدن ویتامین K جلوگیری کرده که به نوبه خود از فعال شدن فاکتورهای انعقادی وابسته به ویتامین K شامل Prothrombin ، VII و IX و X جلوگیری می شود. اگرچه این فاکتورها توسط کبد سنتز می شوند امّا فعالیت انعقادی آن ها دچار نقص می باشد. اولین واکنش ناشی از این نقصان می تواند پدیده های خونریزی باشد و وارفارین توسط FDA به عنوان یکی از 10 داروی دارای عوارض جانبی جدی شناخته می شود. بنابراین ارزیابی وضعیت انعقادی بیمار در طول مصرف این دارو بسیار حیاتی می باشد.
بر اساس میزان حساسیت ترومبوپلاستین به کمبود فاکتورهای انعقادی به آنها یک اندکس به نام اندکس حساسیت بین المللی International Sensitivity Index ( ISI ) داده می شود. هرچه ترومبوپلاستین حساس تر باشد میزان ISI پایینتری دارد (بین 1 تا 2/1) درحالیکه ترومبوپلاستین های با حساسیت کمتر ISI بالاتری (بین 2 تا 3) دارند. از ISI جهت محاسبه INR استفاده می شود بدین ترتیب INR با استفاده از فرمول زیر محاسبه می شود :

Prothrombin Time : 9.4 – 12.5 Seconds
INR : 0/9 – 1/1
Anti Coagulanttherapy (INR) : 2.0 – 3.0
Prosthetic heart valve (INR) : 3.0 – 4.4
 

آزمایش زمان پروترومبین ممکن است به دلیل کمبود فاکتورهای II و VII و V و X و یا حضور مهارکننده انعقادی و یا درمان با ضدانعقادها طولانی شود.
- پارامتر INR فقط بایستی جهت بیمارانی که تحت درمان با ضدانعقادهای خوراکی هستند مورد استفاده قرار بگیرد، هرچند که درحال حاضر برای همه افراد گزارش می شود.

آزمایش زمان پروترومبین برای بررسی کمبود فاکتورهای مسیر داخلی شامل فاکتورهای XII و XI و IX و VIII مناسب نمی باشد.
- فعالیت فاکتور V انعقادی ممکن است در نمونه های فریز شده 10-20 درصد کمتر از نمونه های تازه باشد و ممکن است بصورت کاذب سبب طولانی شدن زمان پروترومبین شود.
در بیمارانی که داروی هپارین دریافت کرده اند، درصورتیکه غلظت هپارین بیش از 1.0 IU/ml باشد ممکن است آزمایش PT طولانی شود.
 

1.    Hall JE: Hemostasis and blood coagulation. In: Guyton and Hall Textbook of Medical Physiology. 14th ed. Elsevier Sanders; 2021:447-488.

2.    Shin J, Kayser SR: Pharmacology of Vitamin K Antagonists. Fang MC, ed. Inpatient Anticoagulation. John Wiley-Blackwell; 2011:25-31.

3.    Clinical and Laboratory Standards institute (CLSI): One-stage Prothrombin Time (PT) Test and Activated Partial Thromboplastin (APTT) Test. 2nd ed. CLSI document H47-A2, CLSI; 2008.